Formule 1 is niet alleen een fysiek zware sport, maar ook mentaal vereist het een hoop van de coureurs. Intussen zijn we bezig met het 76ste seizoen van de koningsklasse van de autosport, maar door de tijd heen is er veel veranderd. Waar coureurs als Lando Norris en Lewis Hamilton tegenwoordig steeds vaker open kaart spelen over hun mentale gesteldheid, was hier in de tijd van oud-Formule 1-coureurs Jan Lammers en Michael Bleekemolen minder ruimte voor.
'Ik voelde me vaak depressief. Als ik een slecht weekend had, dacht ik dat ik niet goed genoeg was. Al die dingen stapelen zich op door een seizoen heen, en dan komt sociale media erbij, wat je echt kan raken', vertelde Norris in een gesprek op het YouTube-kanaal van McLaren. Deze openheid vanuit de huidige Formule 1-coureurs komt steeds vaker voor, maar het vertelt ook iets over het veranderende takenpakket in de Formule 1. Door in gesprek te gaan met een sportpsycholoog en twee oud-coureurs, wordt dit veranderende takenpakket onder de loep gelegd.
De tekst gaat verder onder de afbeelding.
Media-aandacht, sociale media, prestatiedruk: alle coureurs krijgen ermee te maken, maar dit nieuwe takenpakket is er niet in deze mate geweest in het verleden. 'Dat was in mijn tijd een stuk minder aan de orde', aldus voormalig F1-coureur Michael Bleekemolen in een exclusief interview met F1Maximaal. Tegenwoordig is dat dus anders. Norris vertelde in 2020 bijvoorbeeld over de druk binnen de sport: 'Ik kon in mijn eerste jaar eigenlijk niet met de druk omgaan. Op de dag van de race kon ik nauwelijks eten of drinken', aldus de Britse McLaren-coureur.
Wies Stevens, sportpsycholoog bij PerformWise (onderdeel van NL sportpsychologen), kaart aan dat het van groot belang is om mentale uitdagingen bespreekbaar te maken. 'Ik denk dat het extreem belangrijk is, maar veel topsportculturen zijn er niet echt op gebouwd om twijfel te uiten. Dat is zeker zo bij wat meer conservatieve sporten, en ik denk dat Formule 1 er daar een van is, zover ik weet. Je kan hierdoor krijgen dat mensen zichzelf beter gaan voordoen dan dat ze zich daadwerkelijk voelen', verklaart Stevens in gesprek met F1Maximaal.
Coureurs hebben ook uitdagingen naast de baan
Frontiers in Sports and Active Living is een wetenschappelijk tijdschrift, en zij deden een onderzoek naar de race in het hoofd van de coureurs. Daaruit is gebleken dat de rol van de media wel degelijk van invloed is op de mentale gesteldheid van coureurs in de koningsklasse van de autosport. 'Over een typisch Grand Prix-weekend nemen coureurs herhaaldelijk deel aan talloze media-optredens, briefings en verplichte meet-and-greet-evenementen voor sponsors, naast trainingen en oefenronden', zo wordt er uitgelegd in het onderzoek.
'Media-optredens kunnen uitdagingen met zich meebrengen, en zelfs veeleisende verwachtingen stellen aan het publieke gedrag van coureurs. In deze context wordt benadrukt hoe moeilijk het is om de focus te verschuiven van sociale betrokkenheid naar racevoorbereiding.' De onderzoekers stellen dan ook dat er meer ruimte moet komen om te praten over mentale gezondheid. 'Aangezien media-aandacht in de Formule 1 toeneemt, hopen we dat open gesprekken over mentale gezondheid genormaliseerd worden. In andere sporten hebben media-afbeeldingen die atleten neerzetten als mensen met emoties en kwetsbaarheden gediend om veiligheid en ondersteuningssystemen te vergroten.'
Jan Lammers, voormalig Formule 1-coureur, denkt dan ook dat het niet te onderschatten valt hoe belangrijk het mentaal welzijn van een coureur is. Max Verstappen zit bijvoorbeeld compleet anders in de wedstrijd dan Norris, volgens Lammers. Verstappen benadrukt namelijk altijd dat hij zijn 'emoties wil uitzetten', terwijl Norris het juist bespreekbaar wil maken. Lammers denkt vooral dat iedereen zichzelf moet zijn. 'Je bagatelliseert het niet, en je moet dat gewoon respecteren en iedereen laten roepen waar ze zich comfortabel bij voelen. Voor Lando is dat gewoon een uitlaatklep', stelt Lammers over de openheid van de McLaren-coureur in een interview met F1Maximaal. 'Druk heeft geen substantie en bestaat in dat opzicht niet, geef mij de druk even aan is niet als met een zoutvaatje, het bestaat voor degene die het voedt en substantie geeft', stelt Lammers.
In de tijd waarin Bleekemolen en Lammers actief waren, was de sport stukken gevaarlijker dan nu. In de jaren 70 en 80 kwamen er namelijk tientallen coureurs om het leven tijdens het racen. Ondanks deze gevaren probeerde Lammers er compleet langs te kijken. 'Je wilde daar gewoon geen twijfel over zaaien. Dan werd de kans op een ongeluk alleen maar groter', verklaart Lammers.
De tekst gaat verder onder de afbeelding.
Wanneer Bleekemolen wordt gevraagd of hij denkt dat de huidige generatie coureurs het makkelijker heeft dan in zijn tijd, is hij duidelijk: 'Ja, dat denk ik wel eens. In mijn tijd was het fysiek ook vreselijk zwaar. Mentaal is het natuurlijk moeilijk te vergelijken, want zij hebben een ander soort druk. Vroeger was het echt een andere tijd', stelt hij.
Bleekemolen vertelt dat ook hij in zijn tijd te maken kreeg met media en andere randzaken die bij de sport komen kijken. 'In mijn tijd in de Formule 1 was je soms ook even hot, dan moest je ook op tv verschijnen. Dat werd toen wel gepland, maar het is bij lange na niet zo extreem als nu met de media. Er komen nu zelfs mensen bij staan om te kijken of je niet wat verkeerds zegt', aldus de Nederlander.
Volgens Stevens kan dit ook van grote invloed zijn op het mentale welzijn en de prestaties van een sporter, maar het is volgens haar ook logisch om hier niet te veel aan te willen denken. 'Bij wielrennen zie je dat soms ook, als iemand zich gaat focussen op de gevaren, dan ga je juist fouten maken', verklaart ze.
De weg vooruit nemen
Mentale druk was in het verleden iets wat minder werd besproken volgens Bleekemolen, en dat is volgens hem niet meer dan logisch. Wanneer hem gevraagd wordt hoe hij met dat soort moeilijke situaties omging, reageert hij stellig: 'Nou, eigenlijk niet. Je denkt eigenlijk dat de enige oplossing is om de weg vooruit te nemen', vertelt Bleekemolen stellig.
Lammers geeft Bleekemolen bijval op dit gebied. Hij denkt namelijk dat je er in die tijd niet veel mee was opgeschoten om dit soort dingen aan te kaarten. 'Je kan er niks mee. Je doet jezelf er totaal geen plezier mee. Eigenlijk probeer je het gewoon te blokken, zodat je je kan richten op waar het om gaat: instappen en weer gaan', verklaart Lammers.
De gevaren van de Formule 1 staan natuurlijk buiten kijf, maar in de vorige eeuw ging het er nog veel heftiger aan toe. In de jaren 70 alleen al kwamen er meer dan tien coureurs om het leven, toch stond Bleekemolen daar niet bij stil. 'Nee, daar denk je gewoon niet over na. Je weet dat de sport gevaarlijk is, tuurlijk, maar je hebt eigenlijk geen tijd om daarbij stil te staan.'
De tekst gaat verder onder de afbeelding.
De manier waarop Bleekemolen deze gevaren en mentale druk heeft ervaren, blijkt geen uitzondering. Het wegstoppen van deze problemen hoorde nou eenmaal bij die tijd. Lammers vertelt ook dat er simpelweg ‘geen tijd’ was om na te denken. 'Je bent je gewoon aan het focussen op goede tijden en snelle rondes. Je focust niet op ongelukken, want dat werkt natuurlijk niet. Het haalt je uit je concentratie, dus je probeert er gewoon langs te kijken.'
Waar coureurs tegenwoordig dus meer praten over de problemen in het hoofd, werd dat destijds vaker weggestopt. Sportpsycholoog Stevens kaart aan dat wij mensen daar best goed in zijn, maar de vraag is of dat daadwerkelijk goed is. 'Het is zeker mogelijk om het te verdringen, daar zijn we best goed in met z’n allen', begint Stevens over het wegstoppen van mentale klappen. 'In de psychologie gebruiken we dan vaak de metafoor van het onder water drukken van een ballon', aldus Stevens.
'Je kan dus je gevoelens wegdrukken. Zo doen mensen dat door middel van veel afleiding of het vermijden van bepaalde situaties. Anderen kiezen ervoor om andere middelen te gebruiken om de pijn niet te hoeven voelen.' Dit lijkt precies op wat de oud-coureurs hebben gedaan: constant blijven racen. Toch moet Bleekemolen toegeven dat hij in het verleden graag meer steun had gehad. 'Het was prettig geweest als ik betere mensen om me heen had gehad in die tijd', stelt hij.
Mentaal herstellen is enorm belangrijk
Het is duidelijk dat er in die tijd een taboe heerste op het bespreken van mentale problemen, maar deze barrière wordt nu beetje bij beetje doorbroken. Volgens Stevens kan dit niet snel genoeg gaan. Ik denk echt dat er al stappen gezet worden. Toch is het wel een systeem dat erop ingericht is dat het niet gestimuleerd wordt. Het is natuurlijk een breed maatschappelijk probleem', aldus de sportpsycholoog.
Stevens benadrukt het belang van herstel, ook op mentaal gebied in de topsport. 'Vaak denken we bij herstel: dat kan later wel, of na een paar uur slapen kan ik er weer tegenaan. Maar herstel is ook emotioneel. Denk aan ontlading, afleiding, vrienden zien, lachen of humor. Ik denk dat sporters soms niet echt bewust herstellen', verklaart Stevens.
Lammers zelf sprak in zijn tijd dus niet veel over de race in het hoofd, maar voor zijn zoon René, die inmiddels ook zijn eerste stappen in de autosport zet, probeert hij de mogelijkheid te bieden om open over mentale uitdagingen te praten. René Lammers is nog maar zestien, en dat is volgens zijn vader een lastige leeftijd. 'Als je die leeftijd hebt, dan speelt er een hoop in je leven.'
Makkelijk is het niet volgens Lammers
Lammers legt uit hoe belangrijk het is om patronen te herkennen bij jonge sporters: 'Soms kun je elkaar moeilijk bereiken, maar je moet wel dingen van elkaar begrijpen. Situaties, denkpatronen, manieren van aanpak, manieren van handelen. Je komt ook als ouder op dit gebied in lastige situaties terecht. Wees maar eens de ouder van Lamine Yamal. Wat die ouders in heel hun leven bij elkaar nog niet hebben meegemaakt, maakt hij mee in misschien een jaar. Ga er maar aan staan', aldus Lammers over de jonge voetballer die op extreem jonge leeftijd doorbrak.
Norris liet vorig jaar tegenover Sky Sports weten dat hij door de druk 'niet kon eten en drinken' aan het begin van zijn loopbaan, maar dat dit door de jaren heen verbeterd is. Volgens sportpsycholoog Stevens speelt ervaring hierin een grote rol. 'Je gaat bijvoorbeeld ook naar de sportschool om je conditie te trainen, zo kan je ook je mentale vaardigheden trainen. De een doet dat door middel van een personal trainer, terwijl de ander het doet door dingen zelf op te zoeken op Google.'
Zelfontwikkeling is dus zeker mogelijk, volgens Stevens. Zo ziet ze dat sommige sporters daar zelfstandig in groeien. 'Je hebt mensen die dat zelf heel uitgebreid oppakken en zich daarin verdiepen. Het is mogelijk om jezelf gezonde denkpatronen aan te leren, dan regel je dat dus zelf', verklaart ze.
De mediadruk en publieke verwachtingen zijn in de loop der jaren veranderd. Waar vroeger vooral de fysieke risico’s op de voorgrond stonden, spelen nu andere factoren een rol. Als het aan Stevens ligt, dan gaan alle topsporters meer praten over hun mentale uitdagingen. 'Het liefst vandaag nog!'
Plaats reactie
0 reacties
Je bekijkt nu de reacties waarvoor je een notificatie hebt ontvangen, wil je alle reacties bij dit artikel zien, klik dan op onderstaande knop.
Bekijk alle reacties