Kan het sprintformat rekenen op een toekomst in F1, of heeft Verstappen toch gelijk?

De laatste sprintrace van 2023 is inmiddels verreden, en dat betekent ook het einde van het derde jaar experimenteren met dit nieuwe format. Na al die tijd zou je zeggen dat de FIA in grote lijnen wel weet wat het van plan is, maar ook na dit jaar zette de FIA weer een radicale verandering op de planning. Geheel onlogisch is dat overigens niet, want meerdere coureurs leverden eerder al kritiek op het nieuwe format en dus werpt het nog altijd niet de gehoopte vruchten af. De FIA geeft echter nog niet op, maar wanneer is de rek eruit?

De eerste sprintrace stond in 2021 op de planning in Groot-Brittannië, en sindsdien is het format een terugkerende factor op de kalender. 2023 kende maar liefst zes sprintweekenden, waarvan de laatste dus in São Paulo verreden werd. De FIA breidt het experiment elk jaar iets verder uit, voornamelijk omdat de meningen nog altijd verdeeld zijn over het format. Max Verstappen uitte eerder zijn kritiek en ook zijn teambaas Christian Horner liet recent weten het met de Nederlander eens te zijn, en de beide heren zijn niet de enige die reageren op het format. Kortom: het laatste woord is er nog lang niet over gezegd.

Om het huidige format kort samen te vatten: het raceweekend begint met de eerste én enige vrije training op de vrijdag, direct gevolgd door de kwalificatie voor de hoofdrace op zondag. De zaterdag lijkt daardoor haast los te staan van de daadwerkelijke Grand Prix, want de tweede dag van het raceweekend staat volledig in het teken van het sprintformat. De coureurs beginnen namelijk met een schone lei aan de Sprint Shootout om de startopstelling van de sprintrace te bepalen, en ze sluiten de zaterdag vervolgens af met de sprintrace. De race gaat over ongeveer honderd kilometer en momenteel maakt de top acht kans op punten. De coureurs sluiten het weekend verder zoals vanouds af met de hoofdrace op zondag.

Het format is al lange tijd vaste kost in bijvoorbeeld de Formule 2 en de Formule 3, en het is nog zacht uitgedrukt dat de sprintrace in de beide juniorenklassen juist een hoop toevoegt. Met twee races per weekend zijn er natuurlijk meer punten te verdelen én wordt het voor fans aantrekkelijker om de actie op de baan te volgen. De auto’s in de juniorenklassen zijn vrijwel identiek aan elkaar omdat alle coureurs gebruik maken van dezelfde motoren en chassis, dus de sprintrace zorgt in dat geval voor een extra mogelijkheid tot competitiviteit.

Meningen blijven verdeeld over sprintformat

Het is dan ook begrijpelijk dat de FIA hoopt op een soortgelijk resultaat in het geval van de Formule 1, want de onderlinge verschillen tussen de teams komen de competitiviteit van de sport niet altijd ten goede. Toch valt de koningsklasse van het racen allang niet meer te vergelijken met de juniorenklassen: de Formule 1-teams dragen volledige verantwoordelijkheid voor het eigen chassis, en ook wat motoren betreft vallen er verschillen te bespeuren. Als het ene team de zaken beter op orde heeft dan de concurrentie is een seizoen zo ongeveer al voor de helft bepaald.

De dominantie van Verstappen is dit seizoen bijvoorbeeld een gegeven, maar alles daarachter ligt daarentegen nog regelmatig open. Ik kan me daarom best voorstellen dat de Nederlander recent benadrukte dat de sprintrace de spanning van de zondag grotendeels wegneemt. Op de zaterdag kan de concurrentie de balans namelijk al opmaken tijdens een verkorte versie van de race, dus de resultaten van de zondag zijn een stuk minder onvoorspelbaar dankzij de resultaten van de sprintrace. Binnen het standaard format, met maar één kwalificatie en één race, tast iedereen namelijk nog grotendeels in het duister, aldus Verstappen.

Tijdens een raceweekend met het sprintformat staat er verder maar één vrije training op de planning, waardoor de teams maar liefst twee derde van de gebruikelijke tijd mislopen. In andere klassen zorgde dit tot dusver niet voor grote problemen, maar in de Formule 1 gaat het er heel anders aantoe. De bolides reageren per circuit namelijk volledig anders op de omstandigheden, en de teams hebben dus tijd nodig om de afstelling van de auto aan te passen als er iets niet naar behoren werkt. Die mogelijkheid is dus gelimiteerd binnen de sprintweekenden.

Met maar één derde van de gebruikelijke trainingstijd ter beschikking komen er dus nog meer limieten bij voor de teams, en dat is niet altijd gunstig voor de potentie van de wagens. Data verzamelen wordt namelijk nog lastiger, dus nemen de teams de afstelling regelmatig op de gok. In dat geval is het een kwestie van winnen of verliezen, maar ik vind het niet vreemd dat de teams daar niet altijd genoegen mee willen nemen. Het is op zichzelf al een lastig karwei om de afstelling van de auto week in week uit aan nieuwe omstandigheden aan te passen, maar de beperkte tijd maakt het er ongetwijfeld niet makkelijker op.

Daarom nemen teams vaak het heft in eigen handen door de sprintrace als het ware op te offeren. Zo gebruiken ze de Sprint Shootout én de sprintrace om bijvoorbeeld extra data te verzamelen wat long runs betreft, of laten ze nieuwe sets banden liggen om een voordeel te hebben tijdens de race op zondag. Ferrari-teambaas Frédéric Vasseur gaf bijvoorbeeld na afloop van de sprintrace in Brazilië nog toe dat zijn team bewust koos voor het opofferen van de sprintrace door banden te sparen in aanloop naar de zondag, in de hoop er voordeel uit te halen tijdens de hoofdrace. Teams gaan het kampioenschap niet verliezen als ze punten mislopen tijdens een sprintrace, dus in dat opzicht is de keuze uiteraard snel gemaakt. Toch lijkt het mij sterk dat de FIA dit soort situaties voor ogen had bij het introduceren van het format.

Het kan zo niet verder, FIA overweegt oplossingen

De FIA kon in het recente verleden al regelmatig op kritiek rekenen, maar het bestuursorgaan is nog lang niet van plan het format opzij te leggen. Het eerdere format bestond uit twee vrije trainingen en maar één kwalificatie, want de uitslag van de sprintrace was bepalend voor de startopstelling van de hoofdrace. Dat plan werkte dus niet, en dus besloot de FIA aanpassingen door te voeren om het huidige format te creëeren. Maar na een jaar lang experimenteren blijkt ook deze vormgeving van het format niet het gewenste resultaat op te leveren.

De FIA neemt de kritiek van de teams en coureurs echter uiterst serieus, en dus schroomt het bestuursorgaan niet om een groot deel van de alternatieve ideeën serieus te overwegen. Zo kwam Horner eerder met het idee om een omgekeerde startopstelling te introduceren voor de sprintrace om de spanning in leven te houden, en wordt zelfs het idee van een volledig op zichzelf staand kampioenschap overwogen. Aan alternatieven geen gebrek dus, want zelfs een geldprijs wordt overwogen als één van de mogelijke invullingen.

Toch verwacht ik dat er maar één alternatief zal zijn dat nog enigszins kans van slagen heeft, en dat is de omgekeerde startopstelling. Een volledig nieuw kampioenschap klinkt natuurlijk hartstikke leuk en interessant, maar het lijkt mij wat kort door de bocht om te verwachten dat dat de oplossing zal vormen voor de problemen van het huidige format. De voorspelbaarheid zal namelijk niet spontaan verdwijnen als de FIA besluit een nieuw kampioenschap te introduceren, en als er niets verandert aan de invulling van de sprintrace zelf is er alsnog niets dat de topteams tegen kan houden er met de overwinning vandoor te gaan.

Het idee van een geldprijs voor de winnaar kan een hoop toevoegen, of de optie tot opoffering in ieder geval de kop indrukken, maar enkel en alleen als de toepassing ervan op de juiste manier gebeurt. Ik verwacht namelijk niet dat Verstappen of Lewis Hamilton echt warm zullen lopen voor een extra ton op de bankrekening, en ook voor Red Bull, Ferrari en Mercedes zal het er niet aantrekkelijker op worden. Voor de kleinere teams kan een fors geldbedrag echter veel verschil maken, maar dan keren we weer terug bij hetzelfde problem: een coureur van Haas of AlphaTauri maakt, met de huidige gang van zaken, eigenlijk nooit kans op de overwinning.

En dus keren we terug bij het idee van de omgekeerde startopstelling, want het lijkt haast het enige alternatief te zijn om de spanning in de wedstrijd te houden. De Formule 2 werkt namelijk ook met een soort stoelendans: zij kwalificeren voor de race op zondag, en de top acht wordt omgedraaid om de startopstelling van de sprintrace te voltooien. Het mag daarom ook geen verrassing zijn dat het kampioenschap tot de laatste race onbeslist blijft, want de kans op een overwinning wordt voor iedere coureur in leven gehouden. In de Formule 1 zal een omgekeerde startopstelling er echter iets anders uit komen te zien, want de onderlinge verschillen zijn een aanzienlijk stuk groter.

Is het sprintformat de moeite wel waard? 

Als de FIA echt gebrand is op het vergroten van de spanning en actie op de baan, durf ik mijn geld in te zetten op de omgekeerde startopstelling. Het klinkt misschien wat radicaal, maar ik ben heel benieuwd wat er gebeurt als Logan Sargeant of Guanyu Zhou ineens op de eerste startpositie verschijnt. Het klinkt allesbehalve realistisch om de hele startopstelling om te gooien voor een sprintrace, maar wat de spanning betreft is het de enige mogelijkheid om de spanning nieuw leven in te blazen. De coureurs van de topteams krijgen de ruimte voor een inhaalrace, terwijl er voor de kleinere teams ook nog wat te halen valt. Met een eventuele geldprijs er nog bovenop kan dit best wel eens de radicale verandering zijn waar de FIA naar zoekt.

Mocht de FIA inderdaad kiezen voor deze verandering, kan een eventueel aangepast format voldoen aan alle eisen van de coureurs. Het creëert namelijk ruimte voor twee vrije trainingen op de vrijdag, omdat één kwalificatiesessie voldoende is om beide startopstellingen te bepalen. De kwalificatie kan dan terug naar de zaterdag, vlak voor de sprintrace, zodat de race op zondag onaangetast blijft. Uiteraard komen ook hier de nodige uitdagingen bij kijken en er zijn logischerwijs nog talloze andere invullingen te bedenken, maar het grootste deel van de alternatieven lijkt op zichzelf al meer rekening te houden met de wensen van de coureurs.

Toch is het misschien verstandig dat het bestuursorgaan eerst even bij zichzelf te rade gaat om te bepalen of het sprintformat wel de juiste toevoeging is. Als alles zo radicaal omgegooid moet worden is de kans namelijk groot dat het meer kost dan dat het oplevert. Toto Wolff, de teambaas van Mercedes, is bijvoorbeeld ook geen voorstander van het idee van een omgekeerde startopstelling. Volgens de naar eigen zeggen ‘conservatieve’ Oostenrijker zorgt een eventuele omgekeerde startopstelling er juist voor dat de Formule 1 zich op onnodige wijze terugtrekt richting het format van de juniorenklassen én dat er teveel gekeken wordt naar entertainment.

Het gebeurt niet vaak, maar ik kan me in dit geval wel vinden in de mening van Wolff. Ik ben groot voorstander van de pogingen van de FIA om de sport spannend en competitief te houden, maar na drie jaar experimenteren met sprintraces vraag ik me af of dit specifieke format wel bij de Formule 1 past. Er is meer kans op actie op de baan, dat is zeker, maar de competitiviteit gaat er naar mijn mening nog niet echt op vooruit. In de juniorenklassen vind ik het format een fantastische toevoeging, maar ik ben benieuwd wat er nodig is voor de FIA om te besluiten dat dit format toch niet binnen de Formule 1 past. De potentie is er zeker, maar ik vraag me af of ze het op de juiste manier kunnen benutten.